Toàn văn bài chia tay xúc động của Tổng thống Obama / President Obama delivered his Farewell Address in Chicago on January 10, 2017.

“Chúng ta đã làm được. Chúng ta có thể làm được”, giọng Tổng thống Mỹ Barack Obama vang lên đầy kiên định khi phát biểu trước người dân Mỹ để chuẩn bị rời Tòa Bạch Ốc.

Các đồng bào Mỹ của tôi, Michelle và tôi vô cùng cảm động trước tất cả lời chúc mà mọi người đã dành cho chúng tôi những tuần qua. Đêm nay, đến lượt tôi nói lời cảm ơn.

Chúng ta có thể đồng tình hay không cùng quan điểm nhưng những cuộc trò chuyện giữa tôi và các bạn dù ở bất cứ đâu, từ nhà khách tới trường học, trang trại và nhà máy, các tiền đồn quân sự, đã giúp tôi giữ được sự trung thực, nguồn cảm hứng và giúp tôi tiến bước. Mỗi ngày, tôi đều học hỏi từ các bạn. Các bạn giúp tôi trở thành một tổng thống tốt hơn, một người đàn ông tốt hơn.

XIN CHÀO CHICAGO! THẬT VUI ĐƯỢC TRỞ VỀ NHÀ!

Tôi đến Chicago lần đầu tiên lúc hơn 20 tuổi, khi đó vẫn đang cố xác định xem tôi là ai, vẫn đang tìm kiếm mục đích của đời tôi. Tôi bắt đầu làm việc cho một nhóm ở nhà thờ không xa nơi đây, gần đó có các nhà máy thép đóng cửa.

Chính trên những con phố đó, tôi chứng kiến sức mạnh của niềm tin và phẩm giá không cần tô vẽ của những người lao động đang đối mặt với khó khăn và mất mát.

Lúc này đây, tôi hiểu rằng thay đổi chỉ xảy ra khi những con người bình thường cùng nhau tham gia, gắn kết, cùng nhau yêu cầu sự thay đổi.

Sau 8 năm làm tổng thống, tôi vẫn tin điều đó. Và đó không chỉ là niềm tin của tôi. Đó là nhịp đập trái tim của nước Mỹ, nơi chính phủ do người dân vận hành.

Đó là niềm tin rằng chúng ta sinh ra bình đẳng. Tạo hóa ban cho chúng ta những quyền không thể xâm phạm được, trong đó có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. Đó là những quyền hiển nhiên.

Thông qua những công cụ của nền dân chủ, chúng ta - nhân dân Mỹ - có thể xây dựng một liên bang hoàn hảo hơn.

Đó là một ý tưởng cấp tiến, món quà tuyệt vời mà những người cha lập quốc đã trao tặng chúng ta. Chúng ta tự do theo đuổi những ước mơ của cá nhân bằng mồ hôi, công sức và trí tưởng tượng cũng như cùng nhau phấn đấu để đạt được những lợi ích chung, những điều tốt đẹp hơn nữa.

Trong 240 năm qua, đất nước chúng ta đã tạo việc làm, trao lý tưởng cho mỗi thế hệ mới đặt chân đến Mỹ. Đó là điều khiến những người yêu nước chọn chế độ cộng hòa thay vì chế độ độc tài, những người tiên phong đi khai phá miền tây, những nô lệ dũng cảm đến với tự do.

Cũng chính điều này đã thôi thúc người nhập cư và tị nạn vượt qua các đại dương và con sông Rio Grande (để tới Mỹ), khuyến khích phụ nữ bầu cử, tạo động lực cho công nhân làm việc. Vì đó mà binh lính Mỹ hy sinh mạng sống ở Omaha Beach, Iwo Jima, Iraq và Afghanistan. Vì đó mà những người đàn ông, phụ nữ từ Selma đến Stonewall không ngại ngần hy sinh.

Bởi vậy, chúng ta nói nước Mỹ đặc biệt. Không phải vì quốc gia của chúng ta hoàn mỹ ngay từ khi hình thành, mà bởi chúng ta cho thấy khả năng thay đổi, khiến cuộc sống của những người đi theo nước Mỹ tốt đẹp hơn.

Bài phát biểu của ông Obama tối 10/1 cũng đánh dấu bước tạm nghỉ trong sự nghiệp chính trị của vị nguyên thủ nổi tiếng với những bài hùng biện mạnh mẽ và nhiều hy vọng, ngay trong những thời điểm đen tối nhất. 

Ảnh: Reuters. 

NƯỚC MỸ ĐÃ MẠNH MẼ HƠN

Đúng vậy, sự tiến bộ của chúng ta không toàn diện. Thúc đẩy nền dân chủ luôn luôn khó khăn, gây tranh cãi, đôi khi còn dẫn đến đổ máu. Cứ tiến hai bước về phía trước, chúng ta lại cảm thấy như vừa lùi một bước. Thế nhưng hành trình dài của nước Mỹ đã được định nghĩa bằng việc tiến về phía trước, liên tục khai mở những niềm tin cốt lõi của chúng ta để cưu mang tất cả, và không chỉ có vậy.

8 năm trước, nếu tôi nói với các bạn rằng nước Mỹ có thể đảo ngược cuộc suy thoái, hồi sinh nền công nghiệp ôtô hay mở ra chuỗi tạo việc làm dài nhất trong lịch sử.

Nếu tôi nói với các bạn rằng nước Mỹ sẽ bắt đầu một chương mới trong quan hệ với Cuba, ngăn chặn chương trình hạt nhân Iran mà không tốn bất kỳ viên đạn nào, tiêu diệt đầu sỏ gây ra vụ khủng bố 11/9.

Nếu tôi nói với các bạn, chúng ta sẽ có được quyền bình đẳng trong hôn nhân cho mọi người và đảm bảo cho 20 triệu công dân có quyền được chăm sóc sức khỏe.

Nếu tôi nói với tất cả các bạn những điều đó, các bạn có thể cho rằng chúng ta đặt mục tiêu quá cao.

Thế nhưng đó là những điều chúng ta đã làm được. Đó là điều các bạn đã làm. Các bạn chính là sự thay đổi, câu trả lời cho sự hy vọng. Nhờ có các bạn, nước Mỹ đã trở nên mạnh mẽ và tốt đẹp hơn thời điểm chúng ta bắt đầu.

Trong 10 ngày nữa, thế giới sẽ chứng kiến một mốc son trong hành trình dân chủ của chúng ta: quá trình chuyển giao quyền lực diễn ra trong hòa bình giữa một tổng thống được người dân lựa chọn với người kế nhiệm. Tôi đã cam kết với Tổng thống đắc cử Trump rằng chính quyền của tôi sẽ đảm bảo tiến trình này diễn ra suông sẻ nhất có thể, như Tổng thống Bush từng làm với tôi.

Việc đảm bảo rằng chính phủ có thể giúp người dân vượt qua các thách thức hoàn toàn phụ thuộc vào tất cả chúng ta. Chúng ta có mọi điều cần thiết để làm điều đó, để đương đầu với những thử thách đó. Sau tất cả, chúng ta vẫn là một đất nước giàu có, mạnh mẽ và được tôn trọng trên thế giới.

Với sức trẻ, động lực, sự đa dạng, sự cởi mở và năng lực không giới hạn của chúng ta trong quá trình khám phá, tương lai nên thuộc về chúng ta. Song năng lực đó sẽ chỉ được công nhận khi nền dân chủ của chúng ta phát huy, khi chính trị Mỹ phản ánh tốt hơn nguyện vọng của người dân. Chỉ khi tất cả chúng ta, không phân biệt đảng phái hay lợi ích, cùng nhau khôi phục nhận thức về mục đích chung, điều mà chúng ta đang rất cần lúc này.

Và đó là điều tôi muốn tập trung vào tối nay: thực trạng nền dân chủ. Dân chủ không nhất thiết phải giống nhau cho tất cả. Những người lập quốc đã bàn luận, tranh cãi, cuối cùng thỏa hiệp với nhau. Họ hy vọng chúng ta sẽ làm điều tương tự. Họ cũng biết nền dân chủ đòi hỏi một nền tảng cơ bản của sự đoàn kết. Bỏ qua những khác biệt về hình thức, chúng ta đều là người dân nước Mỹ, cùng nhau hưng thịnh hay suy vong như một thể thống nhất.

Ông Obama trong vòng tay của những người ủng hộ. Ảnh: Reuters. 

Lịch sử đã chứng kiến những giai đoạn sự đoàn kết của chúng ta bị đe dọa. Giai đoạn đầu thế kỷ 21 là một trong số đó. Thế giới đang ngày càng thu hẹp, sự bất bình đẳng gia tăng, nhân khẩu học đang thay đổi và bóng ma của chủ nghĩa khủng bố đang bao trùm.

Đó không chỉ là bài kiểm tra với an ninh và thịnh vượng của Mỹ mà còn là thách thức với nền dân chủ của chúng ta. Cách chúng ta đối mặt với thách thức của nền dân chủ cũng chính là khả năng của chúng ta trong việc giáo dục trẻ em, tạo công ăn việc làm cũng như bảo vệ quê hương. Đây là điều quyết định tương lai của chúng ta.

Phải nói rằng, nền dân chủ của chúng ta sẽ không thể vận hành nếu thiếu đi nhận thức rằng bất kỳ ai cũng có cơ hội kinh tế. Tin tốt là nền kinh tế hiện nay đang tăng trưởng trở lại. Tiền lương, thu nhập, giá trị nhà và các khoản hưu trí đều tăng trở lại. Nghèo đói giảm xuống.

Giới giàu đang chi trả những khoản thuế công bằng. Thị trường chứng khoán thậm chí phá vỡ kỷ lục, tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 10 năm. Tỷ lệ những người không có bảo hiểm thấp chưa từng có.

Chi phí chăm sóc sức khỏe đang tăng với tốc độ chậm nhất trong 50 năm. Nếu ai đó có thể đề xuất một kế hoạch tốt hơn những tiến bộ chúng ta đã đạt được trong hệ thống chăm sóc sức khỏe có thể bao trùm nhiều người với chi phí thấp nhất, tôi sẽ công khai ủng hộ nó.

Sau tất cả, đó là lý do chúng ta phục vụ, để làm cuộc sống của mọi người tốt hơn, không phải tệ đi. Với tất cả những cải thiện đã thực sự đạt được, chúng ta biết rằng như vậy là chưa đủ.

TỰ DO VÀ CÔNG BẰNG THƯƠNG MẠI

Nền kinh tế của chúng ta không hoạt động tốt hay phát triển nhanh nhờ vài thành tựu kinh tế của tầng lớp trung lưu đang tăng lên. Nhưng sự bất bình đẳng rõ rệt đang ăn mòn những nguyên tắc dân chủ của chúng ta.

Trong khi 1% ở trên đỉnh tích lũy được ngày càng nhiều của cải và thu nhập, rất nhiều gia đình, ở các đô thị và vùng nông thôn, đã bị bỏ lại phía sau – các công nhân nhà máy bị sa thải, những người phục vụ, nhân viên y tế đang vật lộn để trả các hóa đơn – họ bị thuyết phục rằng luật chơi đã bị sửa đổi để chống lại họ, rằng chính phủ của họ chỉ phục vụ lợi ích của những người quyền lực – một công thức mang lại sự hoài nghi và chia rẽ nhiều hơn cho nền chính trị của chúng ta. Không thể sửa đổi nhanh chóng xu hướng dài hạn này.

Tôi đồng ý rằng hoạt động thương mại của chúng ta nên công bằng chứ không chỉ tự do thôi. Nhưng làn sóng tiếp theo của sự bất ổn kinh tế sẽ không đến từ bên ngoài. Nó đến từ nhịp độ tự động hóa không ngừng tạo ra vô số sản phẩm, những việc làm lương tốt sẽ không còn nữa.

Vậy nên chúng ta phải hướng tới một xã hội gắn kết hơn – để đảm bảo tất cả trẻ em được hưởng sự giáo dục mà chúng cần, trao cho các công nhân sức mạnh đoàn kết để có thu nhập tốt hơn, cải thiện hệ thống an ninh xã hội phù hợp với lối sống hiện nay và cải cách hơn nữa luật thuế để các cá nhân và doanh nghiệp thu lợi nhiều nhất từ nền kinh tế mới không thể trốn tránh nghĩa vụ của họ với đất nước đã giúp họ thành công.

Chúng ta có thể tranh luận về cách tốt nhất nhằm đạt được những mục tiêu này. Nhưng chúng ta không thể tự mãn về bản thân những mục tiêu đó. Bởi nếu chúng ta không tạo ra cơ hội cho mọi người, sự bất mãn và chia rẽ làm trì trệ những tiến bộ của chúng ta sẽ chỉ trầm trọng hơn trong những năm tới.

Quan hệ giữa các chủng tộc

Mối đe dọa thứ 2 đối với nền dân chủ của chúng ta đã có từ thời lập quốc. Sau cuộc bầu cử của tôi, đã có những lời bàn luận về một nước Mỹ hậu phân biệt chủng tộc. Tầm nhìn đó dù được chuẩn bị tốt nhưng đã không bao giờ trở thành hiện thực. Bởi kỳ thị chủng tộc vẫn còn là một yếu tố kiên cố và gây chia rẽ trong xã hội của chúng ta.

Tôi đã sống đủ lâu để nhận thấy quan hệ giữa các chủng tộc đã tốt hơn so với 10, 20 hay 30 năm trước đây – bạn có thể thấy điều đó không chỉ trong những con số thống kê mà còn trong thái độ của những người Mỹ trẻ tuổi với lập trường chính trị đa dạng. Nhưng chúng ta vẫn chưa đến được nơi cần đến.

Sau tất cả, nếu mỗi vấn đề kinh tế đều được nhìn nhận là một cuộc đối chọi giữa những người Mỹ trung lưu da trắng chăm chỉ và những kẻ thiểu số không xứng đáng thì những người lao động thuộc mọi màu da sẽ bị bỏ lại, tranh giành nhau những phần dư thừa, trong khi những người giàu có tiến sâu hơn vào tòa tháp kiên cố của họ.

Nếu chúng ta từ chối đầu tư cho con cái của những người nhập cư, chỉ vì chúng không giống chúng ta, chúng ta giảm bớt triển vọng của chính con cái chúng ta – bởi vì những đứa trẻ da màu này sẽ góp phần mở rộng lực lượng lao động tại Mỹ. Và nền kinh tế của chúng ta không nhất thiết phải trở thành một trò chơi sát phạt lẫn nhau. Năm ngoái, thu nhập của mọi tầng lớp đều tăng lên, bất kể màu da, độ tuổi hay giới tính.

Trong chúng ta phải duy trì luật chống phân biệt đối xử - trong việc thuê nhân công, nhà ở, giáo dục và hệ thống pháp luật hình sự. Đó là những gì mà Hiến pháp và những lý tưởng cao nhất của chúng ta đòi hỏi. Những trái tim phải thay đổi.

Nếu nền dân chủ của chúng ta hướng tới một quốc gia ngày càng đa dạng, mỗi người chúng ta phải luôn lưu tâm tới một trong những nhân vật vĩ đại nhất của tiểu thuyết Mỹ, Atticus Finch, người từng nói “Bạn không bao giờ thực sự hiểu một người cho đến khi bạn xem xét mọi thứ từ quan điểm của anh ta…cho đến khi bạn vào bên trong xác thịt anh ta và đi lại trong bộ dạng đó”.

Đối với người da đen và các nhóm thiểu số khác, điều này có nghĩa chúng ta phải định hình cuộc đấu tranh của riêng mình cho công lý đối với những thử thách mà rất nhiều người ở đất nước này đối mặt – người tị nạn, người nhập cư, người nghèo vùng nông thôn, người chuyển giới và cả những người đàn ông da trắng trung niên, những người mà nhìn từ bên ngoài thì tưởng như họ có mọi lợi thế nhưng họ lại nhận thấy cuộc sống của mình bị xáo trộn bởi những thay đổi về kinh tế, văn hóa và công nghệ.

Đối với người Mỹ da trắng, điều này có nghĩa là thừa nhận những ảnh hưởng của chế độ nô lệ và Jim Crow không đột nhiên biến mất trong những năm 60 và rằng khi những nhóm thiểu số bất mãn, họ không chỉ chống lại sự phân biệt chủng tộc và thực thi tính chính trị đúng đắn mà họ còn tiến hành biểu tình ôn hòa, họ không đòi hỏi được đối xử đặc biệt mà là sự đối xử công bằng mà những người lập quốc từng hứa hẹn.

Đối với người Mỹ bản địa, điều này gợi nhắc họ rằng định kiến về người nhập cư có thời nhắm tới người Ireland, Italy và Ba Lan. Nước Mỹ không bị suy yếu bởi những người mới đến; họ theo đuổi niềm tin của đất nước này và làm cho nó vững chắc hơn.

Vì vậy, bất kể chúng ta đạt được địa vị nào, chúng ta phải nỗ lực hơn nữa; phải bắt đầu với tiền đề rằng những công dân khác cũng yêu nước như chúng ta; rằng họ cũng coi trọng gia đình và làm việc chăm chỉ như chúng ta; rằng con cái họ cũng háo hức, đầy hứa hẹn và đáng được yêu thương như con cái chúng ta.

Không điều gì trong số này là dễ dàng. Với nhiều người, thu vào vùng an toàn của mình khiến họ thấy an tâm hơn, cho dù đó là nơi sinh sống, khuôn viên trường học, công sở hay trên mạng xã hội, được bao quanh bởi những người giống mình, có cùng quan điểm chính trị và không bao giờ bài bác tính tự phụ của ta.

Sự gia tăng của lòng trung thành đảng phái thuần túy, sự phân tầng trong tăng trưởng kinh tế và phát triển khu vực, sự phân mảng của các kênh truyền thông để phù hợp với thị hiếu – tất cả khiến cho sự chia rẽ này trở nên bình thường, thậm chí là không thể tránh khỏi.

Càng ẩn nấp trong vùng an toàn của mình, chúng ta càng dễ chấp nhận những thông tin, dù đúng hay sai, phù hợp với quan điểm của ta, thay vì đưa ra ý kiến dựa trên bằng chứng bên ngoài. Xu hướng này đại diện cho mối đe dọa thứ 3 đối với nền dân chủ của chúng ta.

Chính trị là trận chiến của các tư tưởng, trong tiến trình của một cuộc tranh luận lành mạnh, chúng ta ưu tiên những mục tiêu khác nhau và có những cách thức khác nhau để đạt được chúng. Nhưng nếu không dựa trên cơ sở chung của những thực tế đúng đắn, không có sự sẵn lòng tiếp nhận những thông tin mới và thừa nhận rằng đối thủ của bạn có lý lẽ đúng đắn, rằng khoa học và lý trí cũng quan trọng, chúng ta sẽ tiếp tục nói mỗi người một đằng, việc tạo ra hiểu biết chung và thỏa hiệp sẽ là bất khả thi.

Chẳng phải điều đó đã khiến chính trị trở nên đáng chán? Làm sao mà các quan chức được bầu ra lại giận dữ về tiền thâm hụt khi bàn tới chi tiêu cho giáo dục mầm non của trẻ em chứ không phải là khi giảm thuế cho các tập đoàn? Làm sao chúng ta có thể bỏ qua những thiếu sót đạo đức này trong đảng mình nhưng lại bắt bẻ khi đảng đối thủ làm điều tương tự? Việc thừa nhận theo chọn lọc các sự kiện thực tế không những thiếu trung thực mà còn là tự chuốc lấy thất bại. Bởi vì như mẹ tôi từng nói hiện thực có cách để đuổi theo ta.

Trách nhiệm với thế hệ tương lai

Hãy nhìn những thách thức mà biến đổi khí hậu đặt ra. Trong tám năm, chúng ta đã giảm thiểu sự phụ thuộc vào dầu nhập khẩu từ nước ngoài xuống một nửa, nhân đôi sản lượng năng lượng tái tạo, dẫn đầu thế giới cùng ký kết một thỏa thuận nhằm cứu lấy hành tinh này.

Nhưng nếu không hành động cứng rắn hơn, con cái chúng ta sẽ chẳng còn thời gian để bàn bạc về sự hiện hữu của biến đổi khí hậu. Chúng sẽ bận rộn với việc giải quyết các tác động của vấn đề này. Nhiều thảm họa thiên nhiên hơn, nền kinh tế tổn hại, làn sóng những người tị nạn do khí hậu đi tìm kiếm nơi ở mới.

Giờ là lúc tất cả chúng ta cùng thảo luận và tìm ra phương hướng giải quyết. Chối bỏ điều này không chỉ là phản bội thế hệ tương lai, mà còn là sự phản bội đối với tinh thần thiết yếu của nước Mỹ, đó là tinh thần đổi mới và sẵn sàng giải quyết vấn đề thực tế, chính điều đó là kim chỉ nam cho những người thành lập đất nước chúng ta.

Chính là tinh thần đó - thứ được sinh ra từ sự bừng tỉnh đưa Mỹ trở thành một cường quốc kinh tế. Tinh thần cất cánh từ những trạm không quân Kitty Hawk và Canaveral, tinh thần chữa lành bệnh tật và biến những chiếc máy tính trở nên nhỏ gọn, chính là tinh thần đó. Niềm tin vào lý lẽ và sự táo bạo, tính ưu việt của quyền và sức mạnh, đó là những thứ cho phép chúng ta vượt qua chủ nghĩa phát xít và độc tài trong thời kỳ Đại suy thoái, cho phép chúng ta tạo dựng một chế độ sau Thế chiến 2 cùng những nền dân chủ khác.

Một chế độ không chỉ dựa trên sức mạnh quân sự hay đảng phái, mà phải tuân theo các nguyên tắc, luật pháp, quyền con người, sự tự do, tự do tôn giáo và ngôn luận với các hội nhóm và nền báo chí độc lập.

Chế độ của chúng ta đang đứng trước thách thức. Đầu tiên là từ những kẻ bạo lực cuồng tín với danh nghĩa của Hồi giáo. Sau đó là từ những kẻ độc tài ở nước ngoài, những kẻ cho rằng thị trường tự do trong một nền dân chủ cởi mở và xã hội dân sự là mối đe dọa.

Mối đe dọa này đối với nền dân chủ của chúng ta còn nguy hại hơn một quả bom xe hơi phát nổ hay một quả tên lửa. Những con người sợ thay đổi. Họ sợ những người khác mình từ ngoại hình cho đến tôn giáo. Họ khinh bỉ luật pháp quy định trách nhiệm của những nhà lãnh đạo. Khăng khăng không chịu dung nạp ý kiến khác biệt và tư tưởng tự do. Họ tin rằng thanh gươm, khẩu súng, quả bom trong xe hơi hoặc cả một bộ máy tuyên truyền có thể phán xét đúng sai.

Nhờ lòng dũng cảm tuyệt vời của những người đàn ông và phụ nữa trong quân đội. Nhờ những nhà tình báo, nhà thực thi pháp luật và những nhà ngoại giao luôn hỗ trợ lực lượng của chúng ta… Không một tổ chức khủng bố nước ngoài nào thành công trong việc tấn công nước Mỹ trong 8 năm qua.

Vụ tấn công ở Boston, Orlando, San Bernardino và Ford Hood nhắc chúng ta về sự nguy hiểm của những kẻ cực đoan, cơ quan thực thi pháp luật vẫn làm việc hiệu quả và cảnh giác hơn bao giờ hết. Chúng ta đã tiêu diệt 10.000 kẻ khủng bố, trong đó có Bin Laden.

Liên minh toàn cầu chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) mà Mỹ đang dẫn đầu đã tiêu diệt được nhiều lãnh đạo và lấy đi một nữa lãnh thổ của chúng. IS sẽ bị tiêu diệt. Những kẻ đe dọa nước Mỹ đều không có được sự an toàn.

Tổng thống Barack Obama phát biểu chia tay tại Chicago tối 10/1. Ảnh: Reuters.

Gửi tới tất cả những ai đang và đã phục vụ trong quân đội, được làm Tổng tư lệnh của các bạn là vinh dự của đời tôi.

Tất cả chúng tôi nợ các bạn lòng biết ơn sâu sắc.

Nhưng, bảo vệ cuộc sống không chỉ là công việc của quân đội. Nền dân chủ có thể làm điều đó nếu bị đe dọa. Vì vậy với vai trò là công dân, chúng ta hãy duy trì cảnh giác đối với sự xâm lược từ bên ngoài, chúng ta phải chống lại sự suy yếu của những giá trị cốt lõi.

Đó là lý do trong tám năm qua tôi nỗ lực để tạo cơ sở pháp lý vững chắc hơn cho cuộc chiến chống khủng bố. Đó là lý do tại sao chúng ta chấm dứt tra tấn, triển khai đóng cửa nhà tù Guantanamo, cải cách pháp lý nhằm giám sát và bảo vệ quyền riêng tư cũng như tự do xã hội.

Đó là lý do tôi từ chối phân biệt đối xử với những người Hồi giáo tại Mỹ… Họ cũng yêu nước chẳng kém gì chúng ta.

Đó là lý do chúng ta không thể rút lui khỏi cuộc chiến toàn cầu nhằm tạo dựng dân chủ, nhân quyền, quyền phụ nữ và quyền của những người trong cộng đồng LGBT.

Dù những nỗ lực ấy có hoàn hảo hay không, dù những giá trị ấy có bị phớt lờ, đó vẫn là một phần trong việc bảo vệ nước Mỹ. Cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cực đoan, bè phái và sùng bái tinh thần là một phần của cuộc chiến chống độc tài và xâm lược dân tộc. Nếu phạm trù tự do và tôn trọng luật pháp bị thu hẹp trên thế giới này, nguy cơ chiến tranh giữa các quốc gia sẽ tăng cao, sự tự do của chúng ta sẽ bị đe dọa.

Vì vậy hãy cảnh giác, nhưng đừng sợ hãi. IS sẽ cố giết những người vô tội. Nhưng chúng không thể tiêu diệt nước Mỹ trừ khi chúng ta phản bội lại Hiến pháp và những nguyên tắc đã được đề ra.

Các đối thủ như Nga, Trung Quốc không thể tương xứng với tầm ảnh hưởng của chúng ta - trừ khi chúng ta từ bỏ mục đích chiến đấu của mình, và biến Mỹ thành một cường quốc đi bắt nạt các nước khác.

Đó là điều cuối cùng tôi muốn nói - nền dân chủ của chúng ta bị đe dọa bất cứ khi nào chúng ta cho rằng nó là một sự hiển nhiên.

Tất cả chúng ta, không phân biệt đảng phái, nên tự nhận thức về nhiệm vụ xây dựng thể chế dân chủ.

Khi tỷ lệ bầu cử ở Mỹ nằm ở mức thấp so với những nền dân chủ khác, hãy biến việc đi bỏ phiếu trở nên dễ dàng hơn.

Khi niềm tin vào thể chế lung lay, chúng ta nên giảm thiểu tác động của đồng tiền đối với nền chính trị, và giữ vững nguyên tắc minh bạch, đạo đức trong công tác phục vụ người dân. Khi Quốc hội rối ren, chúng ta nên động viên các chính trị gia từ các bang tham gia và tránh cực đoan.

Nhưng xin các bạn nhờ rằng chẳng có gì tự xảy ra cả. Tất cả những điều này phụ thuộc vào sự tham gia của các bạn; phụ thuộc vào việc chúng ta chấp nhận trách nhiệm công dân của mình, không phân biệt quyền lực đang xoay theo hướng nào.

Hiến pháp của chúng ta là một món quà tuyệt vời và đáng chú ý. Nhưng nó cũng chỉ là một mẩu giấy, bản thân nó không mang quyền lực. Chúng ta, người Mỹ, đem quyền lực tới cho mẩu giấy ấy. Chúng ta, người Mỹ, cho nó ý nghĩa - với sự tham gia của chúng ta, với những lựa chọn và những đồng minh chúng ta theo đuổi.

Chúng ta có đứng lên vì tự do của mình hay không. Chúng ta có tôn trọng và thực thi pháp luật hay không, đó là lựa chọn của chính chúng ta. Nước Mỹ không hề mong manh. Nhưng chẳng gì có thể đảm bảo những thành quả của hành trình đi đến tự do mà chúng ta vẫn theo đuổi.

Lời tri ân đặc biệt

Trong thông điệp chia tay, Tổng thống George Washington cho rằng chính quyền tự trị là nền tảng cho sự an toàn, thịnh vượng, tự do, nhưng “những nguyên nhân khác nhau từ những nơi khác nhau sẽ gây ra nhiều đau khổ… để làm suy yếu niềm tin của bạn”.

Michelle! ... Trong suốt 25 năm qua, em không chỉ là vợ anh, mẹ của các con anh mà còn là người bạn tốt nhất của anh. Em đã đảm nhận một vai trò mà em chưa từng đòi hỏi và hoàn thành nó bằng sự duyên dáng mà vẫn gan góc, với phong cách và khiếu hài hước của riêng em.

Joe Biden!... Ông là lựa chọn đầu tiên của tôi cho nội các và cũng là người giỏi nhất. Không chỉ vì Ông là một phó tổng thống tuyệt vời mà còn vì tôi đã có thêm một người anh trai với cuộc mặc cả này.

Tôi thực sự có một yêu cầu cuối cùng cho các bạn với tư cách tổng thống. Điều này tương tự điều tôi yêu cầu khi các bạn đánh cược vào tôi 8 năm trước. Tôi muốn các bạn giữ vững niềm tin. Không phải tin vào khả năng mang đến thay đổi của tôi, mà mà tin vào chính khả năng của các bạn.

Đúng, chúng ta có thể

Đúng, chúng ta đã làm được

Đúng, chúng ta có thể

Cảm ơn các bạn! Chúa phù hộ các bạn và nước Mỹ!

https://www.whitehouse.gov/farewell

THE PRESIDENT: Hello, Chicago! (Applause.) It's good to be home! (Applause.) Thank you, everybody. Thank you. (Applause.) Thank you so much. Thank you. (Applause.) All right, everybody sit down. (Applause.) We're on live TV here. I've got to move. (Applause.) You can tell that I'm a lame duck because nobody is following instructions. (Laughter.) Everybody have a seat. (Applause.)
My fellow Americans — (applause) — Michelle and I have been so touched by all the well wishes that we've received over the past few weeks. But tonight, it's my turn to say thanks. (Applause.) Whether we have seen eye-to-eye or rarely agreed at all, my conversations with you, the American people, in living rooms and in schools, at farms, on factory floors, at diners and on distant military outposts — those conversations are what have kept me honest, and kept me inspired, and kept me going. And every day, I have learned from you. You made me a better President, and you made me a better man. (Applause.)
So I first came to Chicago when I was in my early 20s. And I was still trying to figure out who I was, still searching for a purpose in my life. And it was a neighborhood not far from here where I began working with church groups in the shadows of closed steel mills. It was on these streets where I witnessed the power of faith, and the quiet dignity of working people in the face of struggle and loss.
AUDIENCE: Four more years! Four more years! Four more years!
THE PRESIDENT: I can't do that.
AUDIENCE: Four more years! Four more years! Four more years!
THE PRESIDENT: This is where I learned that change only happens when ordinary people get involved and they get engaged, and they come together to demand it.
After eight years as your President, I still believe that. And it's not just my belief. It's the beating heart of our American idea — our bold experiment in self-government. It's the conviction that we are all created equal, endowed by our Creator with certain unalienable rights, among them life, liberty, and the pursuit of happiness. It's the insistence that these rights, while self-evident, have never been self-executing; that We, the People, through the instrument of our democracy, can form a more perfect union.
What a radical idea. A great gift that our Founders gave to us: The freedom to chase our individual dreams through our sweat and toil and imagination, and the imperative to strive together, as well, to achieve a common good, a greater good.
For 240 years, our nation's call to citizenship has given work and purpose to each new generation. It's what led patriots to choose republic over tyranny, pioneers to trek west, slaves to brave that makeshift railroad to freedom. It's what pulled immigrants and refugees across oceans and the Rio Grande. (Applause.) It's what pushed women to reach for the ballot. It's what powered workers to organize. It's why GIs gave their lives at Omaha Beach and Iwo Jima, Iraq and Afghanistan. And why men and women from Selma to Stonewall were prepared to give theirs, as well. (Applause.)
So that's what we mean when we say America is exceptional — not that our nation has been flawless from the start, but that we have shown the capacity to change and make life better for those who follow. Yes, our progress has been uneven. The work of democracy has always been hard. It's always been contentious. Sometimes it's been bloody. For every two steps forward, it often feels we take one step back. But the long sweep of America has been defined by forward motion, a constant widening of our founding creed to embrace all and not just some. (Applause.)
If I had told you eight years ago that America would reverse a great recession, reboot our auto industry, and unleash the longest stretch of job creation in our history — (applause) — if I had told you that we would open up a new chapter with the Cuban people, shut down Iran's nuclear weapons program without firing a shot, take out the mastermind of 9/11 — (applause) — if I had told you that we would win marriage equality, and secure the right to health insurance for another 20 million of our fellow citizens — (applause) — if I had told you all that, you might have said our sights were set a little too high. But that's what we did. (Applause.) That's what you did.
You were the change. You answered people's hopes, and because of you, by almost every measure, America is a better, stronger place than it was when we started. (Applause.)
In 10 days, the world will witness a hallmark of our democracy.
AUDIENCE: Nooo —
THE PRESIDENT: No, no, no, no, no — the peaceful transfer of power from one freely elected President to the next. (Applause.) I committed to President-elect Trump that my administration would ensure the smoothest possible transition, just as President Bush did for me. (Applause.) Because it's up to all of us to make sure our government can help us meet the many challenges we still face.
We have what we need to do so. We have everything we need to meet those challenges. After all, we remain the wealthiest, most powerful, and most respected nation on Earth. Our youth, our drive, our diversity and openness, our boundless capacity for risk and reinvention means that the future should be ours. But that potential will only be realized if our democracy works. Only if our politics better reflects the decency of our people. (Applause.) Only if all of us, regardless of party affiliation or particular interests, help restore the sense of common purpose that we so badly need right now.
That's what I want to focus on tonight: The state of our democracy. Understand, democracy does not require uniformity. Our founders argued. They quarreled. Eventually they compromised. They expected us to do the same. But they knew that democracy does require a basic sense of solidarity — the idea that for all our outward differences, we're all in this together; that we rise or fall as one. (Applause.)
There have been moments throughout our history that threatens that solidarity. And the beginning of this century has been one of those times. A shrinking world, growing inequality; demographic change and the specter of terrorism — these forces haven't just tested our security and our prosperity, but are testing our democracy, as well. And how we meet these challenges to our democracy will determine our ability to educate our kids, and create good jobs, and protect our homeland. In other words, it will determine our future.
To begin with, our democracy won't work without a sense that everyone has economic opportunity. And the good news is that today the economy is growing again. Wages, incomes, home values, and retirement accounts are all rising again. Poverty is falling again. (Applause.) The wealthy are paying a fairer share of taxes even as the stock market shatters records. The unemployment rate is near a 10-year low. The uninsured rate has never, ever been lower. (Applause.) Health care costs are rising at the slowest rate in 50 years. And I've said and I mean it — if anyone can put together a plan that is demonstrably better than the improvements we've made to our health care system and that covers as many people at less cost, I will publicly support it. (Applause.)
Because that, after all, is why we serve. Not to score points or take credit, but to make people's lives better. (Applause.)
But for all the real progress that we've made, we know it's not enough. Our economy doesn't work as well or grow as fast when a few prosper at the expense of a growing middle class and ladders for folks who want to get into the middle class. (Applause.) That's the economic argument. But stark inequality is also corrosive to our democratic ideal. While the top one percent has amassed a bigger share of wealth and income, too many families, in inner cities and in rural counties, have been left behind — the laid-off factory worker; the waitress or health care worker who's just barely getting by and struggling to pay the bills — convinced that the game is fixed against them, that their government only serves the interests of the powerful — that's a recipe for more cynicism and polarization in our politics.
But there are no quick fixes to this long-term trend. I agree, our trade should be fair and not just free. But the next wave of economic dislocations won't come from overseas. It will come from the relentless pace of automation that makes a lot of good, middle-class jobs obsolete.
And so we're going to have to forge a new social compact to guarantee all our kids the education they need — (applause) — to give workers the power to unionize for better wages; to update the social safety net to reflect the way we live now, and make more reforms to the tax code so corporations and individuals who reap the most from this new economy don't avoid their obligations to the country that's made their very success possible. (Applause.)
We can argue about how to best achieve these goals. But we can't be complacent about the goals themselves. For if we don't create opportunity for all people, the disaffection and division that has stalled our progress will only sharpen in years to come.
There's a second threat to our democracy — and this one is as old as our nation itself. After my election, there was talk of a post-racial America. And such a vision, however well-intended, was never realistic. Race remains a potent and often divisive force in our society. Now, I've lived long enough to know that race relations are better than they were 10, or 20, or 30 years ago, no matter what some folks say. (Applause.) You can see it not just in statistics, you see it in the attitudes of young Americans across the political spectrum.
But we're not where we need to be. And all of us have more work to do. (Applause.) If every economic issue is framed as a struggle between a hardworking white middle class and an undeserving minority, then workers of all shades are going to be left fighting for scraps while the wealthy withdraw further into their private enclaves. (Applause.) If we're unwilling to invest in the children of immigrants, just because they don't look like us, we will diminish the prospects of our own children — because those brown kids will represent a larger and larger share of America's workforce. (Applause.) And we have shown that our economy doesn't have to be a zero-sum game. Last year, incomes rose for all races, all age groups, for men and for women.
So if we're going to be serious about race going forward, we need to uphold laws against discrimination — in hiring, and in housing, and in education, and in the criminal justice system. (Applause.) That is what our Constitution and our highest ideals require. (Applause.)
But laws alone won't be enough. Hearts must change. It won't change overnight. Social attitudes oftentimes take generations to change. But if our democracy is to work in this increasingly diverse nation, then each one of us need to try to heed the advice of a great character in American fiction — Atticus Finch — (applause) — who said “You never really understand a person until you consider things from his point of view…until you climb into his skin and walk around in it.”
For blacks and other minority groups, it means tying our own very real struggles for justice to the challenges that a lot of people in this country face — not only the refugee, or the immigrant, or the rural poor, or the transgender American, but also the middle-aged white guy who, from the outside, may seem like he's got advantages, but has seen his world upended by economic and cultural and technological change. We have to pay attention, and listen. (Applause.)
For white Americans, it means acknowledging that the effects of slavery and Jim Crow didn't suddenly vanish in the '60s — (applause) — that when minority groups voice discontent, they're not just engaging in reverse racism or practicing political correctness. When they wage peaceful protest, they're not demanding special treatment but the equal treatment that our Founders promised. (Applause.)
For native-born Americans, it means reminding ourselves that the stereotypes about immigrants today were said, almost word for word, about the Irish, and Italians, and Poles — who it was said we're going to destroy the fundamental character of America. And as it turned out, America wasn't weakened by the presence of these newcomers; these newcomers embraced this nation's creed, and this nation was strengthened. (Applause.)
So regardless of the station that we occupy, we all have to try harder. We all have to start with the premise that each of our fellow citizens loves this country just as much as we do; that they value hard work and family just like we do; that their children are just as curious and hopeful and worthy of love as our own. (Applause.)
And that's not easy to do. For too many of us, it's become safer to retreat into our own bubbles, whether in our neighborhoods or on college campuses, or places of worship, or especially our social media feeds, surrounded by people who look like us and share the same political outlook and never challenge our assumptions. The rise of naked partisanship, and increasing economic and regional stratification, the splintering of our media into a channel for every taste — all this makes this great sorting seem natural, even inevitable. And increasingly, we become so secure in our bubbles that we start accepting only information, whether it's true or not, that fits our opinions, instead of basing our opinions on the evidence that is out there. (Applause.)
And this trend represents a third threat to our democracy. But politics is a battle of ideas. That's how our democracy was designed. In the course of a healthy debate, we prioritize different goals, and the different means of reaching them. But without some common baseline of facts, without a willingness to admit new information, and concede that your opponent might be making a fair point, and that science and reason matter — (applause) — then we're going to keep talking past each other, and we'll make common ground and compromise impossible. (Applause.)
And isn't that part of what so often makes politics dispiriting? How can elected officials rage about deficits when we propose to spend money on preschool for kids, but not when we're cutting taxes for corporations? (Applause.) How do we excuse ethical lapses in our own party, but pounce when the other party does the same thing? It's not just dishonest, this selective sorting of the facts; it's self-defeating. Because, as my mother used to tell me, reality has a way of catching up with you. (Applause.)
Take the challenge of climate change. In just eight years, we've halved our dependence on foreign oil; we've doubled our renewable energy; we've led the world to an agreement that has the promise to save this planet. (Applause.) But without bolder action, our children won't have time to debate the existence of climate change. They'll be busy dealing with its effects: more environmental disasters, more economic disruptions, waves of climate refugees seeking sanctuary.
Now, we can and should argue about the best approach to solve the problem. But to simply deny the problem not only betrays future generations, it betrays the essential spirit of this country — the essential spirit of innovation and practical problem-solving that guided our Founders. (Applause.)
It is that spirit, born of the Enlightenment, that made us an economic powerhouse — the spirit that took flight at Kitty Hawk and Cape Canaveral; the spirit that cures disease and put a computer in every pocket.
It's that spirit — a faith in reason, and enterprise, and the primacy of right over might — that allowed us to resist the lure of fascism and tyranny during the Great Depression; that allowed us to build a post-World War II order with other democracies, an order based not just on military power or national affiliations but built on principles — the rule of law, human rights, freedom of religion, and speech, and assembly, and an independent press. (Applause.)
That order is now being challenged — first by violent fanatics who claim to speak for Islam; more recently by autocrats in foreign capitals who see free markets and open democracies and and civil society itself as a threat to their power. The peril each poses to our democracy is more far-reaching than a car bomb or a missile. It represents the fear of change; the fear of people who look or speak or pray differently; a contempt for the rule of law that holds leaders accountable; an intolerance of dissent and free thought; a belief that the sword or the gun or the bomb or the propaganda machine is the ultimate arbiter of what's true and what's right.
Because of the extraordinary courage of our men and women in uniform, because of our intelligence officers, and law enforcement, and diplomats who support our troops — (applause) — no foreign terrorist organization has successfully planned and executed an attack on our homeland these past eight years. (Applause.) And although Boston and Orlando and San Bernardino and Fort Hood remind us of how dangerous radicalization can be, our law enforcement agencies are more effective and vigilant than ever. We have taken out tens of thousands of terrorists — including bin Laden. (Applause.) The global coalition we're leading against ISIL has taken out their leaders, and taken away about half their territory. ISIL will be destroyed, and no one who threatens America will ever be safe. (Applause.)
And to all who serve or have served, it has been the honor of my lifetime to be your Commander-in-Chief. And we all owe you a deep debt of gratitude. (Applause.)
But protecting our way of life, that's not just the job of our military. Democracy can buckle when we give in to fear. So, just as we, as citizens, must remain vigilant against external aggression, we must guard against a weakening of the values that make us who we are. (Applause.)
And that's why, for the past eight years, I've worked to put the fight against terrorism on a firmer legal footing. That's why we've ended torture, worked to close Gitmo, reformed our laws governing surveillance to protect privacy and civil liberties. (Applause.) That's why I reject discrimination against Muslim Americans, who are just as patriotic as we are. (Applause.)
That's why we cannot withdraw from big global fights — to expand democracy, and human rights, and women's rights, and LGBT rights. No matter how imperfect our efforts, no matter how expedient ignoring such values may seem, that's part of defending America. For the fight against extremism and intolerance and sectarianism and chauvinism are of a piece with the fight against authoritarianism and nationalist aggression. If the scope of freedom and respect for the rule of law shrinks around the world, the likelihood of war within and between nations increases, and our own freedoms will eventually be threatened.
So let's be vigilant, but not afraid. (Applause.) ISIL will try to kill innocent people. But they cannot defeat America unless we betray our Constitution and our principles in the fight. (Applause.) Rivals like Russia or China cannot match our influence around the world — unless we give up what we stand for — (applause) — and turn ourselves into just another big country that bullies smaller neighbors.
Which brings me to my final point: Our democracy is threatened whenever we take it for granted. (Applause.) All of us, regardless of party, should be throwing ourselves into the task of rebuilding our democratic institutions. (Applause.) When voting rates in America are some of the lowest among advanced democracies, we should be making it easier, not harder, to vote. (Applause.) When trust in our institutions is low, we should reduce the corrosive influence of money in our politics, and insist on the principles of transparency and ethics in public service. (Applause.) When Congress is dysfunctional, we should draw our congressional districts to encourage politicians to cater to common sense and not rigid extremes. (Applause.)
But remember, none of this happens on its own. All of this depends on our participation; on each of us accepting the responsibility of citizenship, regardless of which way the pendulum of power happens to be swinging.
Our Constitution is a remarkable, beautiful gift. But it's really just a piece of parchment. It has no power on its own. We, the people, give it power. (Applause.) We, the people, give it meaning. With our participation, and with the choices that we make, and the alliances that we forge. (Applause.) Whether or not we stand up for our freedoms. Whether or not we respect and enforce the rule of law. That's up to us. America is no fragile thing. But the gains of our long journey to freedom are not assured.
In his own farewell address, George Washington wrote that self-government is the underpinning of our safety, prosperity, and liberty, but “from different causes and from different quarters much pains will be taken…to weaken in your minds the conviction of this truth.” And so we have to preserve this truth with “jealous anxiety;” that we should reject “the first dawning of every attempt to alienate any portion of our country from the rest or to enfeeble the sacred ties” that make us one. (Applause.)
America, we weaken those ties when we allow our political dialogue to become so corrosive that people of good character aren't even willing to enter into public service; so coarse with rancor that Americans with whom we disagree are seen not just as misguided but as malevolent. We weaken those ties when we define some of us as more American than others; when we write off the whole system as inevitably corrupt, and when we sit back and blame the leaders we elect without examining our own role in electing them. (Applause.)
It falls to each of us to be those those anxious, jealous guardians of our democracy; to embrace the joyous task we've been given to continually try to improve this great nation of ours. Because for all our outward differences, we, in fact, all share the same proud title, the most important office in a democracy: Citizen. (Applause.) Citizen.
So, you see, that's what our democracy demands. It needs you. Not just when there's an election, not just when your own narrow interest is at stake, but over the full span of a lifetime. If you're tired of arguing with strangers on the Internet, try talking with one of them in real life. (Applause.) If something needs fixing, then lace up your shoes and do some organizing. (Applause.) If you're disappointed by your elected officials, grab a clipboard, get some signatures, and run for office yourself. (Applause.) Show up. Dive in. Stay at it.
Sometimes you'll win. Sometimes you'll lose. Presuming a reservoir of goodness in other people, that can be a risk, and there will be times when the process will disappoint you. But for those of us fortunate enough to have been a part of this work, and to see it up close, let me tell you, it can energize and inspire. And more often than not, your faith in America — and in Americans — will be confirmed. (Applause.)
Mine sure has been. Over the course of these eight years, I've seen the hopeful faces of young graduates and our newest military officers. I have mourned with grieving families searching for answers, and found grace in a Charleston church. I've seen our scientists help a paralyzed man regain his sense of touch. I've seen wounded warriors who at points were given up for dead walk again. I've seen our doctors and volunteers rebuild after earthquakes and stop pandemics in their tracks. I've seen the youngest of children remind us through their actions and through their generosity of our obligations to care for refugees, or work for peace, and, above all, to look out for each other. (Applause.)
So that faith that I placed all those years ago, not far from here, in the power of ordinary Americans to bring about change — that faith has been rewarded in ways I could not have possibly imagined. And I hope your faith has, too. Some of you here tonight or watching at home, you were there with us in 2004, in 2008, 2012 — (applause) — maybe you still can't believe we pulled this whole thing off. Let me tell you, you're not the only ones. (Laughter.)
Michelle — (applause) — Michelle LaVaughn Robinson, girl of the South Side — (applause) — for the past 25 years, you have not only been my wife and mother of my children, you have been my best friend. (Applause.) You took on a role you didn't ask for and you made it your own, with grace and with grit and with style and good humor. (Applause.) You made the White House a place that belongs to everybody. (Applause.) And the new generation sets its sights higher because it has you as a role model. (Applause.) So you have made me proud. And you have made the country proud. (Applause.)
Malia and Sasha, under the strangest of circumstances, you have become two amazing young women. You are smart and you are beautiful, but more importantly, you are kind and you are thoughtful and you are full of passion. (Applause.) You wore the burden of years in the spotlight so easily. Of all that I've done in my life, I am most proud to be your dad. (Applause.)
To Joe Biden — (applause) — the scrappy kid from Scranton who became Delaware's favorite son — you were the first decision I made as a nominee, and it was the best. (Applause.) Not just because you have been a great Vice President, but because in the bargain, I gained a brother. And we love you and Jill like family, and your friendship has been one of the great joys of our lives. (Applause.)
To my remarkable staff: For eight years — and for some of you, a whole lot more — I have drawn from your energy, and every day I tried to reflect back what you displayed — heart, and character, and idealism. I've watched you grow up, get married, have kids, start incredible new journeys of your own. Even when times got tough and frustrating, you never let Washington get the better of you. You guarded against cynicism. And the only thing that makes me prouder than all the good that we've done is the thought of all the amazing things that you're going to achieve from here. (Applause.)
And to all of you out there — every organizer who moved to an unfamiliar town, every kind family who welcomed them in, every volunteer who knocked on doors, every young person who cast a ballot for the first time, every American who lived and breathed the hard work of change — you are the best supporters and organizers anybody could ever hope for, and I will be forever grateful. (Applause.) Because you did change the world. (Applause.) You did.
And that's why I leave this stage tonight even more optimistic about this country than when we started. Because I know our work has not only helped so many Americans, it has inspired so many Americans — especially so many young people out there — to believe that you can make a difference — (applause) — to hitch your wagon to something bigger than yourselves.
Let me tell you, this generation coming up — unselfish, altruistic, creative, patriotic — I've seen you in every corner of the country. You believe in a fair, and just, and inclusive America. (Applause.) You know that constant change has been America's hallmark; that it's not something to fear but something to embrace. You are willing to carry this hard work of democracy forward. You'll soon outnumber all of us, and I believe as a result the future is in good hands. (Applause.)
My fellow Americans, it has been the honor of my life to serve you. (Applause.) I won't stop. In fact, I will be right there with you, as a citizen, for all my remaining days. But for now, whether you are young or whether you're young at heart, I do have one final ask of you as your President — the same thing I asked when you took a chance on me eight years ago. I'm asking you to believe. Not in my ability to bring about change — but in yours.
I am asking you to hold fast to that faith written into our founding documents; that idea whispered by slaves and abolitionists; that spirit sung by immigrants and homesteaders and those who marched for justice; that creed reaffirmed by those who planted flags from foreign battlefields to the surface of the moon; a creed at the core of every American whose story is not yet written: Yes, we can. (Applause.)
Yes, we did. Yes, we can. (Applause.)
Thank you. God bless you. May God continue to bless the United States of America. (Applause.)